Chính phủ Trung Quốc đang “đốt trụi” văn hóa LGBT như thế nào?
Trung Quốc của Tập Cận Bình lo sợ gì từ những tác phẩm văn hóa về cộng đồng LGBT?
Chính phủ Trung Quốc đang “đốt trụi” văn hóa LGBT như thế nào?
Trung Quốc của Tập Cận Bình lo sợ gì từ những tác phẩm văn hóa về cộng đồng LGBT?
Chính phủ Trung Quốc của Tập Cận Bình đang ra sức bóp nghẹt không gian xã hội (cả hoạt động trực tiếp và trực tuyến) dành cho cộng đồng LGBT ở nước này, đồng thời trấn áp quyết liệt những yếu tố đồng tính trong các sản phẩm văn hóa, đi ngược lại hoàn toàn sự ủng hộ và chấp nhận rộng rãi trong công chúng dành cho nhóm này.
Mới đây, mạng xã hội Trung Quốc trích dẫn một tài liệu bị rò rỉ được cho là của Cục Điện ảnh Trung Quốc (CFA) về việc cấm các diễn viên từng đóng các bộ phim về đề tài đồng tính nam (thường được gọi là phim “boys’ love” hay “đam mỹ”) tham gia vào các dự án phim điện ảnh hay truyền hình trong tương lai. Lệnh cấm sẽ có hiệu lực từ tháng 9/2025, đồng nghĩa những ngôi sao này sẽ bị “phong sát”, tức hoàn toàn không có cơ hội xuất hiện trong ngành công nghiệp giải trí của Trung Quốc. Các tác phẩm của những nghệ sĩ này sẽ bị cấm phát sóng hoặc bị gỡ bỏ mãi mãi.
Lệnh cấm này được đưa ra với cáo buộc vi phạm nghiêm trọng quy định của cơ quan quản lý văn hóa Trung Quốc khi nhiều nhà sản xuất phim “boys’ love” đã tìm cách lách các quy định kiểm duyệt trong nước để phát sóng trên các nền tảng quốc tế như Youtube, GagaOOLala (nền tảng phim LGBT của Đài Loan)—những nền tảng không hoạt động tại Trung Quốc.
Trong một chiến dịch trấn áp rộng rãi các tác phẩm thuộc thể loại “boys’love”, cảnh sát Trung Quốc đã bắt giữ và kết án nhiều tác giả trẻ, chủ yếu là phụ nữ, chuyên sáng tác dòng truyện “boys’ love” trên mạng, với cáo buộc phát tán văn hóa phẩm đồi truỵ. Những tác giả kiếm lợi nhuận từ những tác phẩm như vậy có thể bị phạt tù hơn 10 năm. Trong khi đó, các tác phẩm văn học tả về những cảnh tình dục (dị tính) rõ ràng thì lại được phổ biến rộng rãi hơn. Chẳng hạn, những tác phẩm của Mạc Ngôn—nhà văn Trung Quốc đoạt giải Nobel Văn học 2012, được xem là cây bút xuất sắc phản ảnh các vấn đề nhức nhối trong xã hội Trung Quốc qua những biến cố lịch sử—được ca tụng và phổ biến, mặc cho những tác phẩm của ông tràn đầy những diễn ngôn tính dục. Điều này phần nào cho thấy tiêu chuẩn kép trong khâu kiểm duyệt của giới chức Trung Quốc.
Động thái trên là sự đàn áp mới nhất của chính quyền Trung Quốc nhắm vào cộng đồng LGBT ở quốc gia châu Á này. Các nhà chức trách Trung Quốc đã tăng cường kiểm duyệt, hạn chế và cấm sản xuất các nội dung liên quan đến đề tài đồng tính, đặc biệt là xuất hiện trên các kênh truyền thông nội địa chính thức. Chính sách kiểm duyệt gắt gao các thể loại “boys’ love” tại Trung Quốc có thể chia làm ba giai đoạn chính, biểu thị qua những chiến lược khác nhau ở mỗi thời kỳ.
Ở giai đoạn đầu tiên, từ năm 2004 đến năm 2015, chính quyền Trung Quốc tấn công các tác giả có tác phẩm về “boys’ love” đăng tải trên mạng, viện dẫn rằng những tác phẩm văn học trực tuyến có yếu tố đồng tính là khiêu dâm và việc xuất hiện các hình ảnh quan hệ nam - nam là đồi truỵ về tình dục và đi ngược luân thường đạo lý. Nói cách khác, sự khởi điểm chiến dịch trấn áp văn hóa LGBT tại Trung Quốc được thực hiện dưới dưới danh nghĩa “chống khiêu dâm”.
Giai đoạn kiểm duyệt thứ hai, từ năm 2016 đến năm 2020, xảy ra đồng thời với thời kỳ đỉnh cao của các bộ phim về đề tài người đồng tính tại Trung Quốc. “Thượng Ẩn” (Addicted) là ví dụ rõ ràng nhất, khi bộ phim 15 tập về đề tài đồng tính này phát sóng vào năm 2016 đã nhanh chóng tạo nên hiện tượng truyền hình đáng chú ý. Nhưng với sức ép từ chính quyền, nhà sản xuất bộ phim đã phải ngừng chiếu ba tập cuối cùng và kế hoạch sản xuất phần hai của bộ phim cũng đi vào quên lãng.
Sức hút vượt tầm kiểm soát của các bộ phim như vậy (thường chuyển thể từ các truyện/tiểu thuyết “boys’ love”) đã khiến giới lãnh đạo Bắc Kinh lo ngại về tác động của thể loại này đến tư duy của thế hệ trẻ, giá trị văn hóa truyền thống, cũng như dòng chủ lưu của nền điện ảnh nước nhà; từ đó, ban hành hàng loạt lệnh cấm quyết liệt nhắm vào thể loại này. Năm 2015, Ủy ban sản xuất phim truyền hình Trung Quốc và Hiệp hội sản xuất phim truyền hình Trung Quốc ban hành “Quy định chung về sản xuất phim truyền hình” (General Rules of TV Drama Production), trong đó mô tả đồng tính luyến ái là mối quan hệ và hành vi tình dục bất thường (unnatural sexual relations and actions) và do đó, những bộ phim nào chứa nội dung như vậy sẽ không vượt qua sự kiểm duyệt để sản xuất và phát hành.
Giai đoạn thứ ba, từ năm 2021 đến nay, đánh dấu việc Trung Quốc đàn áp mạnh mẽ các sản phẩm về thể loại “boy’s love” với các biện pháp cứng rắn hơn thông qua con bài truyền thông nhà nước và các công cụ quyền lực để trấn áp. Chẳng hạn, vào năm 2021, tờ Quang Minh Nhật báo (Guangming Daily), cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, chỉ trích những tác phẩm “boys’ love” là “văn hoá thô tục”, “tác động tiêu cực đối với thanh thiếu niên” về quan điểm giới và gia đình. Năm 2022, “các chương trình giải trí đào tạo thần tượng, phim thuộc đề tài đam mỹ” chính thức bị cấm sóng tại Trung Quốc. Cục phát thanh truyền hình Bắc Kinh thậm chí gọi biện pháp cấm đoán là nhằm “tạo ra một không gian mạng trong sạch và lành mạnh cho thủ đô”. Điều này đã đem đến hồi kết đối với thể loại phim vốn làm mưa làm gió một thời trên toàn châu Á.
Truyền thông đại chúng đóng vai trò quan trọng trong việc phổ cập nhận thức xã hội về người đồng tính, gia tăng sự hiện diện của cộng đồng LGBT, và tạo ra không gian thúc đẩy các cuộc tranh luận về quyền và sự công nhận cho nhóm này. Vai trò của truyền thông đặc biệt hữu ích đối với phong trào LGBT ở các xã hội Á Đông, nơi sự hiểu biết về các xu hướng tính dục và bản dạng giới còn hạn chế và những tiến bộ về quyền LGBT còn mang tính cục bộ ở một vài quốc gia.
Bên cạnh động thái siết chặt kiểm duyệt đối với các tác phẩm về đề tài đồng tính, trong những năm gần đây, chính quyền Trung Quốc đẩy mạnh đàn áp và giám sát đối với cộng đồng và phong trào vì quyền của người LGBT, bóp nghẹt xã hội dân sự một cách nghiêm trọng. Những tổ chức thúc đẩy quyền cho người LGBT như LGBT Rights Advocacy China (Vận động vì quyền LGBT của Trung Quốc), Shanghai Pride (Thượng Hải Pride), Beijing LGBT Center (Trung tâm LGBT Bắc Kinh)... đã buộc phải chấm dứt hoạt động. Trong khi đó, hoạt động của cộng đồng LGBT trên không gian trực tuyến cũng dần bị thu hẹp, khiến phong trào đòi quyền bình đẳng vấp phải nhiều khó khăn và không còn dư địa rộng rãi để vận động, đấu tranh.
Các bước đi trên phản ánh một chiến dịch thắt chặt tư tưởng rộng lớn hơn của chính quyền Tập Cận Bình nhằm “thanh lọc” (purification) môi trường internet và các ngành công nghiệp văn hóa, trong đó các nội dung liên quan đến mối quan hệ đồng tính là mục tiêu hàng đầu. Đồng thời, từ việc coi quan hệ giữa những người đồng tính là “vấn đề riêng tư” (private affairs) thông qua chính sách ba không: “không ủng hộ, không cấm đoán, không thúc đẩy” (don’t support, don’t ban, don’t promote), chính quyền Trung Quốc đã chuyển sang công khai trấn áp phong trào về quyền LGBT, cho thấy sự bảo thủ của giới chức nước này đối với vấn đề đồng tính luyến ái ngày càng chiếm ưu thế.
Về tư tưởng xã hội, mối lo ngại của chính phủ Trung Quốc trước sự lớn mạnh của phong trào LGBT và nền văn hóa mà nó tạo ra bắt nguồn từ sự xung đột giá trị với những chuẩn mực mà Đảng Cộng sản nước này tìm cách thúc đẩy, bao gồm các giá trị truyền thống về giới và gia đình, nơi hôn nhân chỉ được chấp nhận giữa một nam và một nữ, và gắn với trách nhiệm sinh con nối dõi. Nói cách khác, quan điểm Nho giáo về hôn nhân và gia đình vẫn còn sức ảnh hưởng lớn trong tư duy của tầng lớp lãnh đạo tại Trung Quốc. Nho giáo coi hôn nhân là nền tảng của xã hội, con cái phải vâng lời ông bà, cha mẹ, trưởng thành, kết hôn, sinh con và nối dõi dòng tộc, do đó, coi mối quan hệ đồng tính đi ngược lại với các giá trị này.
Từ quan điểm nam tính bá quyền (hegemonic masculinity), chính quyền Trung Quốc cho rằng những dạng thức văn hoá mô tả tình cảm yêu đương giữa hai người đồng tính nam sẽ tác động tiêu cực tới hình ảnh, bản năng và vai trò về một người đàn ông thực thụ. Trong cuốn Masculinities của Raewyn W. Connell, nam tính bá quyền được định nghĩa như một hệ thống các thực hành giới nhằm củng cố quyền lực của nam giới đối với nữ giới và duy trì trật tự phụ hệ. Mô hình nam tính này phản ánh chuẩn mực mà xã hội phụ hệ kiến tạo về hình ảnh người đàn ông lý tưởng, bao gồm cả diện mạo lẫn phẩm chất. Văn hoá LGBT đang phá vỡ hình tượng và các thực hành mà giới cầm quyền Trung Quốc đang ra sức nắn tạo. Do đó, vào năm 2021, Tổng cục Phát thanh Truyền hình Quốc gia Trung Quốc (China’s National Radio and Television Administration) đã ban hành lệnh cấm các nghệ sĩ với hình tượng “nữ tính, ẻo lả” mà Bắc Kinh gọi là “nương pháo” (sissy men). Thuật ngữ này nhằm chỉ những người đàn ông thể hiện tính cách, trang phục điệu đà, nữ tính hoặc không tuân theo khuôn mẫu nam tính phổ biến trong văn hóa truyền thống Trung Quốc. Trung Quốc coi những hành vi này là “mốt thẩm mỹ lệch lạc”.
Chủ nghĩa dân tộc (nationalism) cũng là yếu tố thúc đẩy làn sóng trấn áp phong trào và văn hóa LGBT. Nhiều người Trung Quốc vẫn coi, dù thiếu cơ sở, đồng tính là một khái niệm được du nhập từ phương Tây (phần nào do sự tham gia của các đại sứ quán phương Tây trong các sự kiện ủng hộ cộng đồng LGBT). Còn đối với thể loại “boys’ love”, đây là sản phẩm có nguồn gốc từ Nhật Bản vào những năm 1970 và xâm nhập vào Trung Quốc vào cuối thế kỷ XX. Sau rốt, chính sách đàn áp thể loại “boys’ love” của Trung Quốc thể hiện cuộc xung đột kép giữa giữa sự gần gũi về văn hóa với Nhật Bản và chủ nghĩa dân tộc chống Nhật Bản, và giữa các kết nối văn hóa với phương Tây và chủ nghĩa dân tộc chống phương Tây.
Dù chưa từng có tuyên bố hay văn bản chính thức nào từ chính phủ Trung Quốc, nhưng nhiều người cho rằng chiến dịch đàn áp phong trào LGBT là sự lớn mạnh của cộng đồng này có thể làm suy yếu nỗ lực của Bắc Kinh trong việc thúc đẩy tỷ lệ sinh và củng cố các chuẩn mực về giới và gia đình. Cuộc khủng hoảng dân số của Trung Quốc đang trầm trọng do chính sách một con trước đó và những chính sách khuyến sinh thất bại. Hiện nay, cuộc sống đô thị tất bật, khủng hoảng chi phí sinh hoạt, thất nghiệp và trào lưu chủ nghĩa cá nhân lên ngôi, nhiều người trẻ chọn cách không kết hôn và sinh con, khiến tỷ lệ sinh của Trung Quốc suy giảm đến mức báo động. Đây mới chính là nguyên nhất gốc rễ mà Trung Quốc cần tập trung giải quyết. Nhưng thay vào đó, giới lãnh đạo nước này lập luận rằng văn hóa LGBT có thể làm sai lệch khuynh hướng tính dục và quan niệm gia đình của những người trẻ, và việc cấm các tác phẩm “boy’s love”, thường nhận được sự đón nhận rộng rãi của phụ nữ, được xem là một biện pháp nhằm giải quyết nguyên nhân sâu xa khiến nhiều phụ nữ ngày càng không muốn sinh con.
Tóm lại, chiến dịch đàn áp văn hóa LGBT tại Trung Quốc phản ánh quan điểm truyền thống Nho giáo bảo thủ trong tầng lớp lãnh đạo, được thúc đẩy bởi sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc và nỗi lo sợ từ cuộc khủng hoảng dân số. Với góc nhìn rộng hơn, chiến dịch trấn áp phong trào LGBT và xã hội dân sự có hệ thống củng cố nhận thức của giới lãnh đạo Trung Quốc rằng họ có dễ dàng kiểm soát xã hội và văn hoá khỏi những luồng tư tưởng ngoại lai, phi truyền thống.
Trái với chính sách bảo thủ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, phần lớn công chúng nước này thể hiện thái độ ủng hộ và công nhận sự tồn tại, phẩm giá cũng như quyền của cộng đồng LGBT. Trong báo cáo vào năm 2024 của Viện Williams, hơn một nửa người được khảo sát (53%), chủ yếu là những người trẻ, phụ nữ, và có trình độ học vấn cao, đồng ý rằng xã hội Trung Quốc cần chấp nhận người đồng tính. Sự tương phản giữa quan điểm tiến bộ của công chúng và lập trường kiểm soát của chính quyền phản ánh cuộc xung đột sâu sắc trong cách tiếp cận vấn đề giới và quyền con người tại Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này đồng thời mở ra triển vọng cho phong trào đấu tranh cho quyền LGBT, bởi sự ủng hộ và chấp nhận ngày càng rộng rãi trong xã hội có thể dần trở thành động lực thúc đẩy thay đổi chính sách và pháp luật hướng tới bình đẳng và công bằng.
Captions:
Việc chính phủ Trung Quốc tăng cường kiểm duyệt và cấm đoán các tác phẩm “boy’s love”—biểu hiện của văn hóa LGBT—là một phần trong chiến dịch trấn áp phong trào LGBT đang diễn ra quốc gia này. Diễn viên từng đóng các bộ phim “boy’s love” bị phong sát, các tác giả của thể loại này bị bắt bớ, và truyền thông ra sức chỉ trích mối quan hệ đồng tính. Quan niệm về chuẩn mực gia đình truyền thống, nam tính bá quyền được củng cố bởi làn sóng chủ nghĩa dân tộc và mối lo sợ về cuộc khủng hoảng dân số được xem là những nguyên nhân khiến giới cầm quyền Trung Quốc cấm công khai lưu hành các sản phẩm về đề tài LGBT.
Đường dẫn đến bài phân tích của VSF bên dưới phần bình luận.
---
As part of the ongoing crackdown on LGBT activism, the Chinese government has been intensifying censorship of the boy’s love genre—an integral element of LGBT subcultures. Actors who have appeared in romantic boys’ love dramas are expected to be banned from the entertainment industry, several boy’s love writers have been arrested, and national media outlets have intensified their criticism of homosual behaviours. This aggressive campaign against LGBT subcultures can be attributed to the state’s efforts to promote traditional family values and hegemonic masculinity, the resurgence of nationalism, and anxieties surrounding the demographic crisis.
The VSF Commentary link can be found in the comment section.
The tightening censorship of boy’s love gerne is part of the Chinese government's ongoing crackdown on the LGBT activism in the country, bolstered by the rise of nationalism, the reassertion of traditional family values, and the fear of demographic crisis.
X
The tightening censorship of boy’s love gerne is part of the Chinese government's ongoing crackdown on the LGBT activism in the country, bolstered by the rise of nationalism, the reassertion of traditional family values, and the fear of demographic crisis.
Chính phủ Trung Quốc đang “đốt trụi” văn hóa LGBT như thế nào?
Trung Quốc của Tập Cận Bình lo sợ gì từ những tác phẩm văn hóa về cộng đồng LGBT?
Chính phủ Trung Quốc của Tập Cận Bình đang ra sức bóp nghẹt không gian xã hội (cả hoạt động trực tiếp và trực tuyến) dành cho cộng đồng LGBT ở nước này, đồng thời trấn áp quyết liệt những yếu tố đồng tính trong các sản phẩm văn hóa, đi ngược lại hoàn toàn sự ủng hộ và chấp nhận rộng rãi trong công chúng dành cho nhóm này.
Mới đây, mạng xã hội Trung Quốc trích dẫn một tài liệu bị rò rỉ được cho là của Cục Điện ảnh Trung Quốc (CFA) về việc cấm các diễn viên từng đóng các bộ phim về đề tài đồng tính nam (thường được gọi là phim “boys’ love” hay “đam mỹ”) tham gia vào các dự án phim điện ảnh hay truyền hình trong tương lai. Lệnh cấm sẽ có hiệu lực từ tháng 9/2025, đồng nghĩa những ngôi sao này sẽ bị “phong sát”, tức hoàn toàn không có cơ hội xuất hiện trong ngành công nghiệp giải trí của Trung Quốc. Các tác phẩm của những nghệ sĩ này sẽ bị cấm phát sóng hoặc bị gỡ bỏ mãi mãi.
Lệnh cấm này được đưa ra với cáo buộc vi phạm nghiêm trọng quy định của cơ quan quản lý văn hóa Trung Quốc khi nhiều nhà sản xuất phim “boys’ love” đã tìm cách lách các quy định kiểm duyệt trong nước để phát sóng trên các nền tảng quốc tế như Youtube, GagaOOLala (nền tảng phim LGBT của Đài Loan)—những nền tảng không hoạt động tại Trung Quốc.
Trong một chiến dịch trấn áp rộng rãi các tác phẩm thuộc thể loại “boys’love”, cảnh sát Trung Quốc đã bắt giữ và kết án nhiều tác giả trẻ, chủ yếu là phụ nữ, chuyên sáng tác dòng truyện “boys’ love” trên mạng, với cáo buộc phát tán văn hóa phẩm đồi truỵ. Những tác giả kiếm lợi nhuận từ những tác phẩm như vậy có thể bị phạt tù hơn 10 năm. Trong khi đó, các tác phẩm văn học tả về những cảnh tình dục (dị tính) rõ ràng thì lại được phổ biến rộng rãi hơn. Chẳng hạn, những tác phẩm của Mạc Ngôn—nhà văn Trung Quốc đoạt giải Nobel Văn học 2012, được xem là cây bút xuất sắc phản ảnh các vấn đề nhức nhối trong xã hội Trung Quốc qua những biến cố lịch sử—được ca tụng và phổ biến, mặc cho những tác phẩm của ông tràn đầy những diễn ngôn tính dục. Điều này phần nào cho thấy tiêu chuẩn kép trong khâu kiểm duyệt của giới chức Trung Quốc.
Động thái trên là sự đàn áp mới nhất của chính quyền Trung Quốc nhắm vào cộng đồng LGBT ở quốc gia châu Á này. Các nhà chức trách Trung Quốc đã tăng cường kiểm duyệt, hạn chế và cấm sản xuất các nội dung liên quan đến đề tài đồng tính, đặc biệt là xuất hiện trên các kênh truyền thông nội địa chính thức. Chính sách kiểm duyệt gắt gao các thể loại “boys’ love” tại Trung Quốc có thể chia làm ba giai đoạn chính, biểu thị qua những chiến lược khác nhau ở mỗi thời kỳ.
Ở giai đoạn đầu tiên, từ năm 2004 đến năm 2015, chính quyền Trung Quốc tấn công các tác giả có tác phẩm về “boys’ love” đăng tải trên mạng, viện dẫn rằng những tác phẩm văn học trực tuyến có yếu tố đồng tính là khiêu dâm và việc xuất hiện các hình ảnh quan hệ nam - nam là đồi truỵ về tình dục và đi ngược luân thường đạo lý. Nói cách khác, sự khởi điểm chiến dịch trấn áp văn hóa LGBT tại Trung Quốc được thực hiện dưới dưới danh nghĩa “chống khiêu dâm”.
Giai đoạn kiểm duyệt thứ hai, từ năm 2016 đến năm 2020, xảy ra đồng thời với thời kỳ đỉnh cao của các bộ phim về đề tài người đồng tính tại Trung Quốc. “Thượng Ẩn” (Addicted) là ví dụ rõ ràng nhất, khi bộ phim 15 tập về đề tài đồng tính này phát sóng vào năm 2016 đã nhanh chóng tạo nên hiện tượng truyền hình đáng chú ý. Nhưng với sức ép từ chính quyền, nhà sản xuất bộ phim đã phải ngừng chiếu ba tập cuối cùng và kế hoạch sản xuất phần hai của bộ phim cũng đi vào quên lãng.
Sức hút vượt tầm kiểm soát của các bộ phim như vậy (thường chuyển thể từ các truyện/tiểu thuyết “boys’ love”) đã khiến giới lãnh đạo Bắc Kinh lo ngại về tác động của thể loại này đến tư duy của thế hệ trẻ, giá trị văn hóa truyền thống, cũng như dòng chủ lưu của nền điện ảnh nước nhà; từ đó, ban hành hàng loạt lệnh cấm quyết liệt nhắm vào thể loại này. Năm 2015, Ủy ban sản xuất phim truyền hình Trung Quốc và Hiệp hội sản xuất phim truyền hình Trung Quốc ban hành “Quy định chung về sản xuất phim truyền hình” (General Rules of TV Drama Production), trong đó mô tả đồng tính luyến ái là mối quan hệ và hành vi tình dục bất thường (unnatural sexual relations and actions) và do đó, những bộ phim nào chứa nội dung như vậy sẽ không vượt qua sự kiểm duyệt để sản xuất và phát hành.
Giai đoạn thứ ba, từ năm 2021 đến nay, đánh dấu việc Trung Quốc đàn áp mạnh mẽ các sản phẩm về thể loại “boy’s love” với các biện pháp cứng rắn hơn thông qua con bài truyền thông nhà nước và các công cụ quyền lực để trấn áp. Chẳng hạn, vào năm 2021, tờ Quang Minh Nhật báo (Guangming Daily), cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, chỉ trích những tác phẩm “boys’ love” là “văn hoá thô tục”, “tác động tiêu cực đối với thanh thiếu niên” về quan điểm giới và gia đình. Năm 2022, “các chương trình giải trí đào tạo thần tượng, phim thuộc đề tài đam mỹ” chính thức bị cấm sóng tại Trung Quốc. Cục phát thanh truyền hình Bắc Kinh thậm chí gọi biện pháp cấm đoán là nhằm “tạo ra một không gian mạng trong sạch và lành mạnh cho thủ đô”. Điều này đã đem đến hồi kết đối với thể loại phim vốn làm mưa làm gió một thời trên toàn châu Á.
Truyền thông đại chúng đóng vai trò quan trọng trong việc phổ cập nhận thức xã hội về người đồng tính, gia tăng sự hiện diện của cộng đồng LGBT, và tạo ra không gian thúc đẩy các cuộc tranh luận về quyền và sự công nhận cho nhóm này. Vai trò của truyền thông đặc biệt hữu ích đối với phong trào LGBT ở các xã hội Á Đông, nơi sự hiểu biết về các xu hướng tính dục và bản dạng giới còn hạn chế và những tiến bộ về quyền LGBT còn mang tính cục bộ ở một vài quốc gia.
Bên cạnh động thái siết chặt kiểm duyệt đối với các tác phẩm về đề tài đồng tính, trong những năm gần đây, chính quyền Trung Quốc đẩy mạnh đàn áp và giám sát đối với cộng đồng và phong trào vì quyền của người LGBT, bóp nghẹt xã hội dân sự một cách nghiêm trọng. Những tổ chức thúc đẩy quyền cho người LGBT như LGBT Rights Advocacy China (Vận động vì quyền LGBT của Trung Quốc), Shanghai Pride (Thượng Hải Pride), Beijing LGBT Center (Trung tâm LGBT Bắc Kinh)... đã buộc phải chấm dứt hoạt động. Trong khi đó, hoạt động của cộng đồng LGBT trên không gian trực tuyến cũng dần bị thu hẹp, khiến phong trào đòi quyền bình đẳng vấp phải nhiều khó khăn và không còn dư địa rộng rãi để vận động, đấu tranh.
Các bước đi trên phản ánh một chiến dịch thắt chặt tư tưởng rộng lớn hơn của chính quyền Tập Cận Bình nhằm “thanh lọc” (purification) môi trường internet và các ngành công nghiệp văn hóa, trong đó các nội dung liên quan đến mối quan hệ đồng tính là mục tiêu hàng đầu. Đồng thời, từ việc coi quan hệ giữa những người đồng tính là “vấn đề riêng tư” (private affairs) thông qua chính sách ba không: “không ủng hộ, không cấm đoán, không thúc đẩy” (don’t support, don’t ban, don’t promote), chính quyền Trung Quốc đã chuyển sang công khai trấn áp phong trào về quyền LGBT, cho thấy sự bảo thủ của giới chức nước này đối với vấn đề đồng tính luyến ái ngày càng chiếm ưu thế.
Về tư tưởng xã hội, mối lo ngại của chính phủ Trung Quốc trước sự lớn mạnh của phong trào LGBT và nền văn hóa mà nó tạo ra bắt nguồn từ sự xung đột giá trị với những chuẩn mực mà Đảng Cộng sản nước này tìm cách thúc đẩy, bao gồm các giá trị truyền thống về giới và gia đình, nơi hôn nhân chỉ được chấp nhận giữa một nam và một nữ, và gắn với trách nhiệm sinh con nối dõi. Nói cách khác, quan điểm Nho giáo về hôn nhân và gia đình vẫn còn sức ảnh hưởng lớn trong tư duy của tầng lớp lãnh đạo tại Trung Quốc. Nho giáo coi hôn nhân là nền tảng của xã hội, con cái phải vâng lời ông bà, cha mẹ, trưởng thành, kết hôn, sinh con và nối dõi dòng tộc, do đó, coi mối quan hệ đồng tính đi ngược lại với các giá trị này.
Từ quan điểm nam tính bá quyền (hegemonic masculinity), chính quyền Trung Quốc cho rằng những dạng thức văn hoá mô tả tình cảm yêu đương giữa hai người đồng tính nam sẽ tác động tiêu cực tới hình ảnh, bản năng và vai trò về một người đàn ông thực thụ. Trong cuốn Masculinities của Raewyn W. Connell, nam tính bá quyền được định nghĩa như một hệ thống các thực hành giới nhằm củng cố quyền lực của nam giới đối với nữ giới và duy trì trật tự phụ hệ. Mô hình nam tính này phản ánh chuẩn mực mà xã hội phụ hệ kiến tạo về hình ảnh người đàn ông lý tưởng, bao gồm cả diện mạo lẫn phẩm chất. Văn hoá LGBT đang phá vỡ hình tượng và các thực hành mà giới cầm quyền Trung Quốc đang ra sức nắn tạo. Do đó, vào năm 2021, Tổng cục Phát thanh Truyền hình Quốc gia Trung Quốc (China’s National Radio and Television Administration) đã ban hành lệnh cấm các nghệ sĩ với hình tượng “nữ tính, ẻo lả” mà Bắc Kinh gọi là “nương pháo” (sissy men). Thuật ngữ này nhằm chỉ những người đàn ông thể hiện tính cách, trang phục điệu đà, nữ tính hoặc không tuân theo khuôn mẫu nam tính phổ biến trong văn hóa truyền thống Trung Quốc. Trung Quốc coi những hành vi này là “mốt thẩm mỹ lệch lạc”.
Chủ nghĩa dân tộc (nationalism) cũng là yếu tố thúc đẩy làn sóng trấn áp phong trào và văn hóa LGBT. Nhiều người Trung Quốc vẫn coi, dù thiếu cơ sở, đồng tính là một khái niệm được du nhập từ phương Tây (phần nào do sự tham gia của các đại sứ quán phương Tây trong các sự kiện ủng hộ cộng đồng LGBT). Còn đối với thể loại “boys’ love”, đây là sản phẩm có nguồn gốc từ Nhật Bản vào những năm 1970 và xâm nhập vào Trung Quốc vào cuối thế kỷ XX. Sau rốt, chính sách đàn áp thể loại “boys’ love” của Trung Quốc thể hiện cuộc xung đột kép giữa giữa sự gần gũi về văn hóa với Nhật Bản và chủ nghĩa dân tộc chống Nhật Bản, và giữa các kết nối văn hóa với phương Tây và chủ nghĩa dân tộc chống phương Tây.
Dù chưa từng có tuyên bố hay văn bản chính thức nào từ chính phủ Trung Quốc, nhưng nhiều người cho rằng chiến dịch đàn áp phong trào LGBT là sự lớn mạnh của cộng đồng này có thể làm suy yếu nỗ lực của Bắc Kinh trong việc thúc đẩy tỷ lệ sinh và củng cố các chuẩn mực về giới và gia đình. Cuộc khủng hoảng dân số của Trung Quốc đang trầm trọng do chính sách một con trước đó và những chính sách khuyến sinh thất bại. Hiện nay, cuộc sống đô thị tất bật, khủng hoảng chi phí sinh hoạt, thất nghiệp và trào lưu chủ nghĩa cá nhân lên ngôi, nhiều người trẻ chọn cách không kết hôn và sinh con, khiến tỷ lệ sinh của Trung Quốc suy giảm đến mức báo động. Đây mới chính là nguyên nhất gốc rễ mà Trung Quốc cần tập trung giải quyết. Nhưng thay vào đó, giới lãnh đạo nước này lập luận rằng văn hóa LGBT có thể làm sai lệch khuynh hướng tính dục và quan niệm gia đình của những người trẻ, và việc cấm các tác phẩm “boy’s love”, thường nhận được sự đón nhận rộng rãi của phụ nữ, được xem là một biện pháp nhằm giải quyết nguyên nhân sâu xa khiến nhiều phụ nữ ngày càng không muốn sinh con.
Tóm lại, chiến dịch đàn áp văn hóa LGBT tại Trung Quốc phản ánh quan điểm truyền thống Nho giáo bảo thủ trong tầng lớp lãnh đạo, được thúc đẩy bởi sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc và nỗi lo sợ từ cuộc khủng hoảng dân số. Với góc nhìn rộng hơn, chiến dịch trấn áp phong trào LGBT và xã hội dân sự có hệ thống củng cố nhận thức của giới lãnh đạo Trung Quốc rằng họ có dễ dàng kiểm soát xã hội và văn hoá khỏi những luồng tư tưởng ngoại lai, phi truyền thống.
Trái với chính sách bảo thủ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, phần lớn công chúng nước này thể hiện thái độ ủng hộ và công nhận sự tồn tại, phẩm giá cũng như quyền của cộng đồng LGBT. Trong báo cáo vào năm 2024 của Viện Williams, hơn một nửa người được khảo sát (53%), chủ yếu là những người trẻ, phụ nữ, và có trình độ học vấn cao, đồng ý rằng xã hội Trung Quốc cần chấp nhận người đồng tính. Sự tương phản giữa quan điểm tiến bộ của công chúng và lập trường kiểm soát của chính quyền phản ánh cuộc xung đột sâu sắc trong cách tiếp cận vấn đề giới và quyền con người tại Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này đồng thời mở ra triển vọng cho phong trào đấu tranh cho quyền LGBT, bởi sự ủng hộ và chấp nhận ngày càng rộng rãi trong xã hội có thể dần trở thành động lực thúc đẩy thay đổi chính sách và pháp luật hướng tới bình đẳng và công bằng.
Captions:
Việc chính phủ Trung Quốc tăng cường kiểm duyệt và cấm đoán các tác phẩm “boy’s love”—biểu hiện của văn hóa LGBT—là một phần trong chiến dịch trấn áp phong trào LGBT đang diễn ra quốc gia này. Diễn viên từng đóng các bộ phim “boy’s love” bị phong sát, các tác giả của thể loại này bị bắt bớ, và truyền thông ra sức chỉ trích mối quan hệ đồng tính. Quan niệm về chuẩn mực gia đình truyền thống, nam tính bá quyền được củng cố bởi làn sóng chủ nghĩa dân tộc và mối lo sợ về cuộc khủng hoảng dân số được xem là những nguyên nhân khiến giới cầm quyền Trung Quốc cấm công khai lưu hành các sản phẩm về đề tài LGBT.
Đường dẫn đến bài phân tích của VSF bên dưới phần bình luận.
---
As part of the ongoing crackdown on LGBT activism, the Chinese government has been intensifying censorship of the boy’s love genre—an integral element of LGBT subcultures. Actors who have appeared in romantic boys’ love dramas are expected to be banned from the entertainment industry, several boy’s love writers have been arrested, and national media outlets have intensified their criticism of homosual behaviours. This aggressive campaign against LGBT subcultures can be attributed to the state’s efforts to promote traditional family values and hegemonic masculinity, the resurgence of nationalism, and anxieties surrounding the demographic crisis.
The VSF Commentary link can be found in the comment section.
The tightening censorship of boy’s love gerne is part of the Chinese government's ongoing crackdown on the LGBT activism in the country, bolstered by the rise of nationalism, the reassertion of traditional family values, and the fear of demographic crisis.
X
The tightening censorship of boy’s love gerne is part of the Chinese government's ongoing crackdown on the LGBT activism in the country, bolstered by the rise of nationalism, the reassertion of traditional family values, and the fear of demographic crisis.
Từ khoá: LGBT Trung Quốc nam tính bá quyền chủ nghĩa dân tộc Đảng Cộng sản Trung Quốc
.jpg)
